De Jordaan is van oudsher een volkswijk die door de jaren heen heel wat heeft oorstaan. Van armoede, naar ziekte-uitbraken tot meerdere bloederige opstanden tussen de politie en de bewoners: in deze wijk schuilt een rijke geschidenis.
Hoe komt het dat De Jordaan zich heeft ontwikkeld van een verpauperde wijk naar een van de rijkste wijken van Amsterdam? Je ontdekt alles wat je moet weten over De Jordaan hieronder!
De geschiedenis van De Jordaan
De roerige 17e eeuw
Tegenwoordig is de Jordaan één van de duurste buurten van Amsterdam, maar dit was tot ver in de vorige eeuw heel anders. Gezinnen zaten op elkaar gepropt in eenkamerwoningen, stromend water en riolering was er niet, en misdaad tierde er welig.
Tot 1600 bestaat Amsterdam uit een klein ommuurd stadje aan het IJ. De stadsgrens loopt van de Geldersekade en Kloveniersburgwal langs het huidige Singel.
Als het inwoneraantal drastisch oploopt, begint men aan de zogenaamde Derde Uitleg. Het is het begin van de aanleg van de grachtengordel en van de wijk daar vlak achter, 'het Nieuwe Werck' genaamd. Later: de Jordaan.
Het prille wijkje is bedoeld als woonplaats voor wat wij nu de middeninkomens zouden noemen. De wijk ligt tegen de eveneens spiksplinternieuwe Prinsengracht aan, die nadrukkelijk bedoeld is voor de kapitaalkrachtigste Amsterdammers.
Verpaupering in de 18e eeuw
Ruim een eeuw lang wordt de Jordaan inderdaad bewoond door ambachtslieden en handwerkers. Maar vanaf het begin van de 18e eeuw verpaupert de buurt in rap tempo. Oorspronkelijk is de Jordaan redelijk strak en ruimtelijk vormgegeven, maar dit verandert snel als de binnenplaatsen wegens ruimtegebrek provisorisch worden volgebouwd.
Hierdoor ontstaan wankele huisjes en een wirwar aan gangen en sloppen. De gangen zijn soms niet meer dan een meter breed, waardoor de kamers van de huizen geen zonlicht te zien krijgen. De huizen aan een gemeenschappelijke gang of binnenplaats worden forten genoemd. Een van de bekendste en beruchtste gangen is de Wijde Gang, gelegen tussen de Willemsstraat en de Palmstraat.
In de vuile en nauwe stank-gangetjes, waar man en vrouw openlijk hun ontlasting loosden in emmers, bestond geen schaamte meer voor elkaars gedoe.
De meeste Jordanese gezinnen bewonen een halve etage met als sanitair 1 zogenaamde 'beeremmer' voor alle bewoners. Uitgebreid met je krantje op de wc zitten is er dus niet bij; om de haverklap staat één van de buren in hoge nood aan de deur te rukken. Het toilet met waterspoeling zoals wij het kennen heeft men niet; de beeremmer wordt 1 keer per week geleegd in een kar die langs de huizen gaat.
Bron: Amsterdam.nl / Lindengracht 1895
Cholera in de 19e eeuw
De erbarmelijke omstandigheden doen de 90.000 dicht op elkaar gepakte Jordanezen geen goed. Als in 1832 in Amsterdam de cholera uitbreekt, wordt de Jordaan het hardst getroffen.
Er overlijden in 1832, net als in de Wallen, 1.200 Amsterdammers aan. In 1848 sterven er 2.273 Amsterdammers aan cholera, in 1866 nog eens 1.100. In de Wijde Gang en omgeving sterft 10% van de bewoners.
De Jordaan heeft niet alleen te kampen met cholera en nachtelijke jeuk, maar ook met alcoholisme en misbruik. In de eenkamerwoningen slaapt men vaak met het halve gezin in 1 bed. Het komt niet zelden voor dat vader zich, dronken van de jenever, vergist in zijn vrouw. Maar de buurt is een gesloten gemeenschap, de politie is de vijand en laat zich er ook weinig zien.
Bron: Amsterdam.nl / Goudsbloemgracht in 1850
Politie-ingrijpen
Toch moet de politie in juli 1886 echt ingrijpen. Aanleiding is het spelletje 'palingtrekken', waarbij een levende paling aan een touw boven een gracht wordt gespannen en er vanuit een varend bootje af moet worden getrokken. Klinkt als dierenmishandeling, en dat is precies waarom het spelletje al geruime tijd verboden is.
De agenten knippen het touw waar de paling aan hangt door, waarna de hel losbarst. Er vallen rake klappen, een politieagent wordt een kelder ingesleurd en ernstig mishandeld. De volgende dag belegert een met stokken en stenen bewapende menigte het politiebureau. Aan het einde van de veldslag zijn er 26 doden te betreuren.
Toch blijft de Jordaan nog tot halverwege de 20e eeuw een echte volksbuurt en in de jaren '60 wordt er wederom grootscheeps gesaneerd. In 1972 wordt de buurt tot beschermd stadsgezicht verklaard. Daarmee wordt al te vergaande sloop en renovatie voorkomen. Vanaf dit moment verandert de buurt drastisch qua bewoners.
Waar vroeger 90.000 arme drommels in krappe kamers huisden, wonen anno 2020 zo'n 18.000 welgestelde Amsterdammers op één van de duurste plekken van de stad.
Bron: Amsterdam.nl / Palingtrekkersoproer in 1886
Bezienswaardigheden in De Jordaan
De Pijp is inmiddels een hotspot van horeca, drukke straten, leuke winkels en bijzonder eten.
- Winkelen: Je vindt de meeste winkels op de Rozengracht en de Elandsgracht.
- Noordermarkt: Maandagen en zaterdagen.
- Kroegentocht: Je vindt de meeste kroegen in de Westerstraat, zoals de Blauwe Pan of de Blaffende Vis.
Leuke activiteiten in De Jordaan
De Jordaan kent verschillende leuke activiteiten. In onderstaande overzicht vind je onze favoriete activiteiten op de wallen.
Overnachten in De Jordaan
Uiteraard kun je op de wallen slapen. Er zijn talloze hotels, Airbnb's en appartementen die je kunt huren. Hieronder een overzicht van verschillende hotels:
Veelgestelde vragen over De Jordaan
Waar ligt De Jordaan in Amsterdam?
De Jordaan ligt in het centrum van Amsterdam, ten westen van de grachtengordel, tussen de Prinsengracht en de Lijnbaansgracht.
Hoe kom ik bij De Jordaan vanaf het Centraal Station?
Je kunt De Jordaan vanaf het Centraal Station gemakkelijk bereiken met de tram, bus, fiets of te voet. Het duurt ongeveer 15-20 minuten om er te komen met het openbaar vervoer.
Zijn er leuke cafés en restaurants in De Jordaan?
Ja, De Jordaan staat bekend om zijn gezellige cafés en restaurants. Je vindt er een breed scala aan eetgelegenheden, van traditionele Nederlandse eetcafés tot trendy cocktailbars en internationale keukens.
Zijn er rondleidingen beschikbaar in De Jordaan?
Ja, er zijn verschillende rondleidingen beschikbaar in De Jordaan, waaronder wandeltochten, fietstochten en boottochten. Deze rondleidingen bieden een geweldige manier om de geschiedenis en cultuur van de wijk te ontdekken onder begeleiding van een deskundige gids.